AS Malaysia bergerak ke arah masa depan yang lebih mampan, mengamalkan prinsip ekonomi bulat menjadi tumpuan utama strategi pertumbuhannya. Berpandukan Rancangan Malaysia Kedua Belas (RMKe-12) dan sejajar dengan Matlamat Pembangunan Mampan (SDG) global, ekonomi pekeliling menekankan penggunaan semula, kitar semula dan penggunaan semula sumber.

Pendekatan ini penting dalam mengurangkan penggunaan sumber asli dan meminimumkan sisa sepanjang kitaran pengeluaran dan penggunaan. Dengan matlamat bercita-cita tinggi untuk mencapai intensiti pelepasan karbon bersih-sifar menjelang 2050, Malaysia komited untuk mengarusperdanakan amalan penggunaan dan pengeluaran yang mampan, memastikan kemampanan jangka panjang untuk generasi akan datang.

Rangka Tindakan Ekonomi Pekeliling untuk Sisa Pepejal di Malaysia (2025-2035) direka untuk memangkinkan penggunaan amalan ekonomi pekeliling. Kejayaannya bergantung pada penyertaan aktif dan kerjasama semua pihak berkepentingan untuk memacu inisiatif yang meningkatkan tindakan iklim dan mengurangkan kesan alam sekitar. Hasil daripada inisiatif ini akan menyumbang kepada Laporan Ketelusan Dwitahunan (BTR) Malaysia, satu keperluan utama di bawah Perjanjian Paris, yang diselaraskan oleh Kementerian Sumber Asli dan Kelestarian Alam Sekitar (NRES).

Ke arah ekonomi pekelilingKementerian Perumahan dan Kerajaan Tempatan (KPKT) telah mengamalkan prinsip ekonomi pekeliling dalam pengurusan sisa pepejal melalui Dasar Kebersihan Negara (DKN) 2020–2030. Dasar ini membayangkan sebuah negara yang bersih, mampan dan makmur dengan memupuk kebersihan di semua peringkat masyarakat untuk melindungi alam sekitar.

Kunci kepada visi ini ialah peralihan daripada ekonomi linear kepada ekonomi bulat, menekankan pengurangan, penggunaan semula dan kitar semula untuk meminimumkan sisa dan memaksimumkan penggunaan sumber. Strategi penting ialah melaksanakan Tanggungjawab Pengeluar Lanjutan (EPR) untuk mengukuhkan ekosistem pengurusan sisa pepejal.

Baru-baru ini, KPKT telah memperkenalkan Rangka Tindakan Pekeliling Ekonomi Sisa Pepejal di Malaysia (2025-2035) sebagai panduan komprehensif untuk semua pihak berkepentingan untuk memacu negara ke arah matlamat kemampanan jangka panjang.

Rangka tindakan ini mengetengahkan lima Tonggak Strategik; Tadbir Urus dan Perundangan, Garis Panduan dan Prosedur, Pendigitalan dan Teknologi, Infrastruktur dan Kemudahan serta Penciptaan Pasaran dan 20 Inisiatif Ekonomi Pekeliling untuk memacu pelaksanaan ekonomi pekeliling dalam pengurusan sisa pepejal.

Pelan tindakan itu menggariskan 20 inisiatif utama dan pemboleh yang direka untuk mempercepatkan peralihan kepada ekonomi bulat dalam sektor sisa pepejal. Kejayaannya bergantung pada kerjasama aktif pelbagai pihak berkepentingan, termasuk agensi kerajaan, entiti sektor swasta, pertubuhan bukan kerajaan, ahli akademik dan orang ramai.

Pada masa ini, KPKT menyelia empat perundangan berasingan mengenai pengurusan sisa pepejal di seluruh negeri yang berbeza, tanpa akta khusus khusus untuk ekonomi pekeliling. Walaupun peruntukan untuk inisiatif seperti Tanggungjawab Pengeluar Lanjutan (EPR) dan Sistem Bayaran Balik Deposit (DRS) wujud di bawah Akta Sisa Pepejal dan Pembersihan Awam 2007 (Akta 672), Akta tersebut terletak di bawah Senarai Serentak Perlembagaan Persekutuan, membenarkan budi bicara negara untuk menarik diri.

Sungguhpun begitu, KPKT tetap komited untuk memperhalusi dasar dan peraturan bagi menyokong amalan ekonomi pekeliling. Usaha termasuk menjalankan kajian kebolehlaksanaan yang komprehensif, mengemas kini rangka kerja sedia ada, dan memperkenalkan perundangan baharu untuk menangani cabaran yang berkembang dan meningkatkan kecekapan sumber.

Mengguna pakai model pekeliling utama

Untuk mempercepatkan penggunaan amalan ekonomi pekeliling, memacu kemampanan, mengurangkan pembaziran dan mengoptimumkan kecekapan sumber, pelan tindakan menggariskan model pekeliling utama bagi sektor swasta untuk memperjuangkan memajukan ekonomi pekeliling Malaysia:

> Input Pengeluaran Mampan: Mereka bentuk produk tahan lama sejajar dengan rangka kerja 9R dan menyepadukan bahan boleh diperbaharui, kitar semula atau berasaskan bio ke dalam pengeluaran.

> Platform Penggunaan Dikongsi: Galakkan pengoptimuman sumber melalui model yang dikongsi, seperti menyewa atau bekerjasama untuk mesin dan peralatan.

> Produk-sebagai-Perkhidmatan (PaaS): Peralihan daripada menjual produk kepada menawarkan perkhidmatan atau penyelesaian berasaskan prestasi, mengurangkan penggunaan bahan.

> Memanjangkan Jangka Hayat Produk: Maksimumkan nilai produk melalui pembaikan, penyelenggaraan, pengubahsuaian, penjualan semula atau pembuatan semula, meminimumkan sisa.

> Pemulihan Sumber: Berkomitmen kepada proses pengumpulan, kitar semula dan kitar semula untuk menuntut semula dan menggunakan semula bahan dengan berkesan.

Usaha ini secara kolektif menyokong peralihan kepada ekonomi yang lebih berdaya tahan, mampan dan berdaya saing.

Dari perundangan kepada tindakan

Tadbir urus yang baik memainkan peranan penting dalam kejayaan pelaksanaan dan peningkatan inisiatif ekonomi pekeliling merentas semua sektor dengan memastikan dasar direka, dilaksanakan dan dipantau dengan berkesan. Tunjang Strategik 1 (Tadbir Urus dan Perundangan) menggalakkan tanggungjawab bersama di kalangan pihak berkepentingan, memupuk kerjasama untuk menangani jurang dalam ekonomi pekeliling, dan mewujudkan peluang untuk inovasi dan kemampanan.

Terdapat lima inisiatif di bawah tonggak ini: > Memperkukuh pelaksanaan ekonomi pekeliling melalui transformasi perundangan. Inisiatif ini memberi tumpuan kepada dua objektif utama: memperkemas perundangan sedia ada dan merangka Akta Ekonomi Pekeliling.

> Pelaksanaan mandatori Tanggungjawab Pengeluar Lanjutan (EPR). Ini memberi penekanan yang ketara kepada akauntabiliti pengeluar untuk menguruskan sisa sepanjang keseluruhan kitaran hayat produk mereka. Inisiatif ini akan dilancarkan secara berperingkat, pada mulanya memberi tumpuan kepada jenis sisa tertentu.

> Menubuhkan Persatuan Ekonomi Pekeliling Kebangsaan (NCEA). Entiti yang dipacu industri, NCEA akan menjadi platform untuk pemain industri menyelaras dan memacu inisiatif ekonomi pekeliling di Malaysia. Disokong oleh KPKT, NCEA akan membangunkan garis panduan dan sumber, bekerjasama rapat dengan Majlis Ekonomi Pekeliling Kebangsaan (NCEC) di peringkat kebangsaan.

> Menggalakkan pemaju perumahan untuk menggabungkan kemudahan ekonomi pekeliling di kawasan kejiranan, membolehkan penduduk menyusun dan membuang barang kitar semula dengan mudah. Inisiatif ini mengurangkan sisa tapak pelupusan sampah, menggalakkan kelestarian alam sekitar dan memupuk budaya tanggungjawab dan kesedaran pengurusan sisa dalam komuniti.

> Memperkukuh Sistem Pelesenan untuk Eko-sistem Pengurusan Sisa Pepejal. Inisiatif baharu ini bertujuan mengukuhkan sistem pelesenan pengurusan sisa pepejal dengan memastikan semua peserta berdaftar dan memegang lesen yang sah, mewujudkan sistem pengurusan sisa yang lebih terkawal, cekap dan mampan.

Selain itu, Majlis Pekeliling Ekonomi untuk Sisa Pepejal (NCEC) telah ditubuhkan untuk menyelia dan memantau inisiatif ekonomi pekeliling di semua peringkat. Dipengerusikan oleh Menteri KPKT, majlis itu merangkumi agensi persekutuan, negeri dan tempatan, pemain industri, ahli akademik, dan NGO untuk mempercepatkan peralihan kepada ekonomi bulat.

Insentif transformasi

Cabaran seperti insentif ekonomi, peraturan dan keutamaan pengguna untuk model linear tradisional menghalang penggunaan meluas amalan ekonomi pekeliling. Untuk menanganinya, kerajaan akan memperkenalkan inisiatif untuk menyokong kemudahan pengurusan kitar semula dan sisa serta bekerjasama dengan institusi kewangan untuk menyediakan insentif bagi pelaburan ekonomi pekeliling. Pelan tindakan ini berfungsi sebagai asas untuk membangunkan instrumen kewangan baharu untuk menggalakkan penggunaan model perniagaan bulat di seluruh industri.

Pada masa ini, kerajaan menawarkan pelbagai mekanisme pembiayaan, seperti Skim Pembiayaan Teknologi Hijau (GTFS) yang diuruskan oleh Perbadanan Teknologi Hijau Dan Perubahan Iklim Malaysia, dan insentif cukai seperti Elaun Cukai Pelaburan Hijau (GITA) dan Pengecualian Cukai Pendapatan Hijau (GITE) melalui Kementerian Kewangan.

Bajet 2025 juga termasuk pelepasan cukai untuk mesin pengkompos sisa makanan untuk isi rumah, dengan rebat RM2,500, melengkapkan program seperti pengkomposan larva Black Soldier Fly (BSF) untuk menangani sisa makanan.

Rangka tindakan itu akan terus menyasarkan insentif untuk perusahaan kecil dan sederhana (PKS), yang penting kepada ekonomi Malaysia. Inisiatif utama ialah insentif Peralihan Karbon Rendah, yang dipromosikan oleh Bank Negara Malaysia, untuk menggalakkan institusi kewangan menyokong syarikat dalam menerima pakai amalan ekonomi pekeliling. KPKT menyasarkan rangka tindakan itu membantu PKS beralih kepada amalan mampan, memacu inovasi, meningkatkan kecekapan sumber, dan mengukuhkan kedudukan global mereka dalam ekonomi bulat.

Kesimpulannya, pelan tindakan bagi Ekonomi Pekeliling dalam Sisa Pepejal di Malaysia adalah rangka kerja yang hidup, sentiasa menyesuaikan diri dengan cabaran dan peluang baharu. Mencapai kejayaan dalam ekonomi bulat dan usaha penyahkarbonan bergantung pada kerjasama strategik yang berterusan di kalangan pelbagai pihak berkepentingan.

KPKT menyediakan rangka kerja holistik, integratif dan berpandangan jauh untuk meletakkan Malaysia sebagai peneraju dalam pengurusan sisa mampan. Walau bagaimanapun, kejayaan usaha bercita-cita tinggi ini bergantung kepada tindakan kolektif - hanya melalui kerjasama, visi ekonomi bulat yang mampan dapat menjadi kenyataan.

Sumber: Bintang