11 MAC — Ramadan adalah masa untuk umat Islam memupuk rasa syukur, disiplin diri, dan integriti moral, menjadikannya tempoh transformasi untuk memperbaiki diri. Semasa kita memikirkan tanggungjawab rohani dan moral kita, kita juga harus mempertimbangkan jejak kewangan dan alam sekitar kita.

Salah satu akibat Ramadan yang paling diabaikan ialah lonjakan sisa makanan dan plastik sekali pakai. mewah iftar penyebaran, lebihan pengeluaran di bazar Ramadan, dan pembungkusan yang berlebihan menyumbang bukan sahaja kepada kemerosotan alam sekitar tetapi juga kepada perbelanjaan yang tidak perlu untuk isi rumah, perniagaan dan majlis tempatan menguruskan pelupusan sampah. Menurut Perbadanan Pengurusan Sisa Pepejal dan Pembersihan Awam (SWCorp), sisa makanan di Malaysia meningkat sehingga 21 peratus setiap Ramadan, dengan hampir 9,000 tan makanan dibuang setiap hari. Pembaziran ini diterjemahkan kepada berjuta-juta ringgit yang hilang — wang yang boleh diperuntukkan dengan lebih baik untuk tujuan yang lebih bermakna, seperti amal atau pelaburan dalam alternatif yang mampan.

Kemampanan bermula di rumah, malah perubahan kecil boleh membawa kepada penjimatan kewangan yang ketara. Dengan merancang makanan lebih awal, keluarga boleh mengelakkan pembelian secara mendadak dan mengurangkan pembaziran makanan, akhirnya menurunkan bil runcit mereka. Memasak secara sederhana memastikan setiap hidangan dimakan, menghapuskan perbelanjaan yang tidak perlu untuk makanan berlebihan. Membeli secara pukal juga boleh menjimatkan kos, tetapi hanya apabila dilakukan dengan bijak. Keluarga boleh mengumpulkan pembelian dengan jiran atau menderma lebihan kepada mereka yang memerlukan, menjadikan pencegahan sisa menjadi tindakan bermakna sedekah. Daripada membuang sisa makanan, gunakan semula ia menjadi makanan baru, seperti menggunakan nasi tambahan daripada berbuka puasa untuk nasi goreng di bersahur, adalah ekonomi dan mampan. Tabiat ini bukan sahaja mencerminkan prinsip kesederhanaan Islam tetapi juga mengurangkan tekanan kewangan terhadap isi rumah.

Pembungkusan makanan merupakan sebahagian besar daripada sisa kami. — Nyahpercik gambar

Plastik guna tunggal kekal sebagai isu alam sekitar dan ekonomi utama di Malaysia, dengan tapak pelupusan bergelut untuk memenuhi permintaan pelupusan. Banyak isi rumah dan penjual makanan bergantung pada pinggan pakai buang, beg plastik dan cawan untuk kemudahan, namun kos kewangan jangka panjang pengurusan sisa plastik jatuh semula kepada pembayar cukai. Membawa bekas boleh guna semula ke bazar Ramadan menghilangkan keperluan untuk pembungkusan pakai buang, malah sesetengah vendor mungkin menawarkan diskaun kepada pelanggan yang membawa sendiri. Menggunakan botol air boleh guna semula dan beg kain mengurangkan perbelanjaan untuk alternatif plastik sekali guna sambil mencerminkan nilai amanah Islam dalam melindungi alam sekitar. Menyokong pasaran tempatan dan petani juga meminimumkan pembungkusan plastik dan membantu mengukuhkan ekonomi tempatan, menjadikannya pilihan yang kos efektif dan mesra alam.

Di luar tindakan peribadi, institusi dan perniagaan memainkan peranan penting dalam mengurangkan pembaziran. Bagi perniagaan, terutamanya dalam industri makanan, menerima kemampanan bukan sekadar keputusan beretika — ia masuk akal kewangan. Banyak syarikat kini menyepadukan amalan Alam Sekitar, Sosial dan Tadbir Urus (ESG) ke dalam operasi mereka, dengan pengurangan sisa menjadi komponen utama. Perbadanan Teknologi Hijau dan Perubahan Iklim Malaysia (MGTC) melaporkan bahawa 65 peratus isi rumah yang ditinjau menyatakan kesediaan untuk mengurangkan penggunaan plastik sekali pakai sepanjang Ramadan. Perniagaan yang berfikiran ke hadapan boleh memanfaatkan trend ini dengan menawarkan diskaun kepada pelanggan yang membawa bekas boleh guna semula, mengurangkan kos sambil meningkatkan kesetiaan jenama.

Kerajaan tempatan dan penggubal dasar juga mempunyai tanggungjawab untuk menggalakkan amalan mampan. Beberapa majlis perbandaran telah pun mengambil langkah dengan menggalakkan peniaga di bazar Ramadan untuk menggunakan pembungkusan terbiodegradasi atau memberi insentif kepada inisiatif pengurangan sisa. Memperluaskan usaha sedemikian ke seluruh negara boleh memberi impak yang besar dalam mengurangkan sisa tapak pelupusan dan mengurangkan perbelanjaan awam untuk pengurusan sisa. Selain itu, bank dan institusi kewangan boleh memperkenalkan pilihan pembiayaan hijau untuk perniagaan kecil yang menggunakan penyelesaian pembungkusan atau pengurusan sisa mesra alam, menyelaraskan insentif ekonomi dengan matlamat kemampanan.

Keindahan amalan Ramadan yang mampan terletak pada skalabilitinya. Apa yang bermula sebagai perubahan kecil dalam satu isi rumah boleh merentasi komuniti, mewujudkan gelombang impak positif. Bayangkan jika setiap keluarga Malaysia mengurangkan sisa makanan mereka sebanyak 10 peratus sahaja atau bertukar kepada bekas boleh guna semula untuk iftar. Kesan kumulatif akan mengejutkan — bukan sahaja untuk alam sekitar tetapi juga untuk ekonomi.

Sudah ada inisiatif yang memberi inspirasi untuk membuat perubahan. Kempen seperti "Makanan Bernilai, Tanpa Pembaziran" dan "MYSaveFood" telah membantu meningkatkan kesedaran tentang pengurangan sisa makanan, manakala aplikasi seperti Food Aid Foundation dan ReMeal membantu dalam mengagihkan semula lebihan makanan kepada mereka yang memerlukan. Kajian oleh SWCorp Malaysia mendedahkan bahawa inisiatif sedemikian membantu mengagihkan semula lebih 10 tan lebihan makanan sepanjang Ramadan pada 2023, dengan ketara mengurangkan sisa tapak pelupusan. Selain itu, laporan menunjukkan bahawa komuniti yang mengamalkan amalan Ramadan sifar sisa telah menyaksikan pengurangan kos jangka panjang dalam perbelanjaan isi rumah.

Usaha ini menunjukkan bahawa perubahan kecil yang disengajakan di peringkat isi rumah boleh membawa kepada faedah alam sekitar yang ketara. Dengan memasukkan amalan lestari ke dalam rutin harian kita, kita bukan sahaja melindungi alam sekitar tetapi juga menyumbang kepada masyarakat yang lebih bertanggungjawab dari segi kewangan. Isi rumah yang menerima penggunaan yang bijak dan perniagaan yang mengutamakan operasi yang mampan akhirnya membantu membina rangka kerja ekonomi yang lebih kukuh di mana sumber digunakan dengan cekap dan pembaziran diminimumkan.

Sebagai pengguna yang bertanggungjawab dan pembuat keputusan kewangan, kami mempunyai kuasa untuk membuat perubahan. Ramadan ini, mari kita berikrar untuk mengambil berat tentang perbelanjaan kita, mengurangkan pembaziran yang tidak perlu dan menyokong pilihan yang mampan. Mulakan dari kecil dengan merancang makanan, mengurangkan penggunaan plastik, atau menyumbang kepada badan amal yang berfokuskan kelestarian. Dengan berbuat demikian, kami menghormati semangat bulan suci sambil membina masa depan yang lebih mampan dan bertanggungjawab dari segi kewangan. Sesungguhnya, Ramadan bukan sahaja masa untuk pembaharuan rohani tetapi juga peluang untuk memupuk tabiat yang memberi manfaat kepada masyarakat dan planet kita untuk generasi akan datang.

* Dr Dalilawati ialah pensyarah kanan di Jabatan Perakaunan, Fakulti Perniagaan dan Ekonomi, Universiti Malaya

Sumber: Berita Melayu